Ticari Araçlarda Zorunlu Belgeler, Mevzuat ve Cezalar (2025 Kapsamlı Rehber)

Ticari Araçlarda Zorunlu Belgeler, Mevzuat ve Cezalar (2025 Kapsamlı Rehber)

Anahtar Kelimeler: ticari araç belgeleri, SRC belgesi, psikoteknik belge, K belgesi, ODY belgesi, ÜDY belgesi, ticari taşımacılık cezaları, Karayolu Taşıma Kanunu

Türkiye’de ticari taşımacılık sektörü, hem yolcu hem yük taşımacılığı açısından ülke ekonomisinin can damarıdır. Ancak bu sektörün düzenli ve güvenli şekilde işlemesi için belirli yasal zorunluluklar getirilmiştir. Ticari araç sahipleri, sürücüler ve firmalar, 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu ve ilgili yönetmeliklere göre bir dizi belge bulundurmakla yükümlüdür. Bu belgelerin eksikliği durumunda hem sürücü hem de işletme ciddi cezalarla karşılaşabilir.

Bu rehberde; ticari araçlarda hangi belgelerin zorunlu olduğu, hangi araç tiplerinde hangi belgelerin gerektiği, başvuru süreçleri, yasal dayanaklar, cezalar ve uygulamada dikkat edilmesi gereken tüm detayları bulacaksınız.

Hangi Araçlarda Belge Zorunluluğu Var?

Ticari taşımacılık faaliyeti gösteren tüm araçlar belge zorunluluğuna tabidir. Burada “ticari” kelimesi, aracın gelir elde etmek amacıyla yük veya yolcu taşımasını ifade eder.

• Hafif Ticari Araçlar: Kamyonet, panelvan, küçük kapasiteli nakliye araçları

• Ağır Ticari Araçlar: Kamyon, çekici, TIR, dorse

• Yolcu Taşıma Araçları: Minibüs, otobüs, servis ve turizm taşıtları

• Özel Taşıma Türleri: Evden eve nakliyat, tehlikeli madde taşımacılığı, uluslararası lojistik

Kendi işinde kullandığı araçla mal taşıyan bir işletme bile, mevzuata göre bazı belgeleri bulundurmak zorundadır.

SRC Belgeleri: Mesleki Yeterliliğin Temeli

SRC Belgesi Nedir?

SRC (Sürücü Yeterlilik Belgesi), ticari araç kullanan sürücüler için mesleki yeterliliği belgeleyen sertifikadır. Yalnızca ehliyet yeterli değildir; ticari taşımacılık yapan sürücülerin SRC belgesine sahip olması zorunludur.

SRC Belgesi Türleri

• SRC 1: Uluslararası yolcu taşımacılığı

• SRC 2: Yurtiçi yolcu taşımacılığı

• SRC 3: Uluslararası yük ve eşya taşımacılığı

• SRC 4: Yurtiçi yük ve eşya taşımacılığı

• SRC 5 (ADR): Tehlikeli madde taşımacılığı

SRC Belgesi Geçerliliği ve Ceza

SRC belgesi süresizdir; ancak yönetmelik değişiklikleriyle eğitim ve sınav yenilenmesi gerekebilir.

• Ceza: SRC’siz araç kullanan sürücüye 2.250 TL, firmaya 5.679 TL ceza uygulanır.

Psikoteknik Belgesi: Sürücü Sağlığı ve Güvenliği

Psikoteknik değerlendirme, sürücünün zihinsel ve fiziksel yeterliliğini ölçer. Reaksiyon süresi, dikkat dağınıklığı, stres yönetimi gibi parametreler test edilir.

• Kimler Almalı? Ticari araç kullanan tüm sürücüler.

• Geçerlilik: 5 yıl.

• Ceza: Belgesiz sürücüye 5.679 TL ceza, ayrıca aracın bağlanması riski.

Yetki Belgeleri: Firmaların Çalışma Ruhsatı

Ticari taşımacılık faaliyetinde bulunan firmalar için “yetki belgesi” zorunludur. Bu belgeler, taşımacılık türüne göre sınıflara ayrılır.

• A, B, C, D, F, G, H, K belgeleri farklı taşımacılık türleri içindir.

• Belgeler Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından verilir.

• Eksikliği halinde firma faaliyeti durdurulabilir.

ODY ve ÜDY Belgeleri: Yöneticiler İçin

ODY Belgesi (Orta Düzey Yönetici)

Taşımacılık firmalarının operasyon kadrosunda bulunan yöneticilerin alması gereken belgedir.

ÜDY Belgesi (Üst Düzey Yönetici)

Firmanın üst düzey yöneticilerinin alması gereken belgedir.

Bu belgeler olmadan firma yetki belgesi geçerli sayılmaz.

K Yetki Belgeleri: Yük ve Eşya Taşımacılığı

K belgeleri, yük taşımacılığının bel kemiğidir. Her ticari yük taşıyıcı, faaliyet türüne göre K belgesi almak zorundadır.

K1 Belgesi

Ticari amaçla eşya/yük taşıyan firmalara verilir. Özmal araç şartı vardır.

K2 Belgesi

Kendi eşyasını taşıyan işletmelere verilir. Ticari taşımacılık yapılmaz.

K3 Belgesi

Evden eve nakliyat yapan firmalara yöneliktir. En az 2 özmal araç şartı vardır.

Başvuru Şartları

• Ticaret/Esnaf odası kaydı

• Özmal araç şartı

• Araç yaş sınırı (20 yıl)

• Sermaye yeterliliği

• Ruhsat, vergi levhası, imza sirküleri vb. belgeler

K Belgesi Cezaları

• Belgesiz taşımacılık: ~15.384 TL ceza, aracın bağlanması

• Taşıt kartı yoksa: Denetimde para cezası

• Şartları karşılamayan filo: Belge iptali veya faaliyet durdurma

Yasal Dayanaklar

• 4925 Sayılı Karayolu Taşıma Kanunu

• Karayolu Taşıma Yönetmeliği

• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı düzenlemeleri

Cezalar ve Araç Bağlanması

• SRC ve Psikoteknik yoksa: Sürücüye ve firmaya ceza + araç trafikten men

• K belgesi yoksa: Aracın bağlanması + yüksek para cezası

• ODY/ÜDY yoksa: Firma faaliyetleri kısıtlanır, idari para cezaları uygulanır

Sonuç ve Öneriler

Ticari araç sahipleri ve sürücüler için belgelerin eksiksiz olması yalnızca yasal zorunluluk değil, aynı zamanda güvenli sürüşün de temelidir. SRC ve psikoteknik olmadan trafiğe çıkmak, K belgesi olmadan yük taşımak ya da ODY/ÜDY belgesi olmayan yöneticilerle çalışmak büyük risk taşır.